Często zadawane pytania

Znajdziesz tu odpowiedzi na najczęściej zadawane pytania dotyczące kwalifikacji prawnej nagrywania wypowiedzi innych osób w różnych okolicznościach. Zebraliśmy dla Ciebie przepisy prawne dotyczące tego zagadnienia i opatrzyliśmy je komentarzem.

Naszym celem jest dostarczenie Ci najbardziej aktualnych i rzetelnych informacji. Chcemy, abyś mógł zrozumieć zawiłości prawa i podjąć świadome decyzje.

Nagrywanie wypowiedzi i innych osób

• PRAWNA DOPUSZCZALNOŚĆ NAGRYWANIA
• MOŻLIWOŚĆ WYKORZYSTYWANIA NAGRAŃ W SĄDZIE

(STAN PRAWNY NA SIERPIEŃ 2017)

Wiele przestępstw – takich jak przemoc domowa, pedofilia, zastraszenia czy wymuszenia – zdarza się wewnątrz pomieszczeń i jest niewidoczna dla oczu osób postronnych, które mogłyby być powołane na świadków. W takich okolicznościach trudno jest przedstawić dowody winy. W takiej sytuacji ofierze często nasuwa się jedno rozwiązanie – nagrać zdarzenie będące dowodem winy. Włączone nagrywanie w komórce podczas rozmowy z szantażystą lub dłużnikiem albo dyktafon podrzucony w samochodzie niewiernego współmałżonka… Pojawiają się jednak pytania i wątpliwości: Czy mogę nagrać kogoś bez jego wiedzy i zgody? Czy jest to legalne? Czy nagranie z ukrycia zostanie wzięte pod uwagę jako dowód w sprawie? Co mówią na ten temat przepisy? Niżej odpowiemy na te pytania.

1. CZY NAGRYWANIE WYPOWIEDZI INNYCH OSÓB BEZ UCZESTNICTWA W ROZMOWIE OSOBY NAGRYWAJĄCEJ JEST DOPUSZCZALNE W ŚWIETLE PRZEPISÓW PRAWA KARNEGO?

Kwestię nagrywania rozmowy osób bez ich wiedzy i zgody za pomocą ukrytego sprzętu, gdy osoba nagrywająca nie uczestniczy w rozmowie, czyli zdobywa informacje dla niej nieprzeznaczone, reguluje art. 267 k.k., który brzmi następująco (z małymi modyfikacjami stylistycznym):
„§1. Kto bez uprawnienia uzyskuje dostęp do informacji dla niego nieprzeznaczonej, otwierając zamknięte pismo, podłączając się do sieci telekomunikacyjnej lub przełamując albo omijając elektroniczne, magnetyczne, informatyczne lub inne szczególne jej zabezpieczenie, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.
§ 2. Tej samej karze podlega ten, kto bez uprawnienia uzyskuje dostęp do całości lub części systemu informatycznego.
§ 3. Tej samej karze podlega ten, kto w celu uzyskania informacji, do posiadania której nie jest uprawniony, zakłada lub posługuje się urządzeniem podsłuchowym, wizualnym albo innym urządzeniem lub oprogramowaniem.
§ 4. Tej samej karze podlega ten, kto informację uzyskaną w sposób określony w § 1-3 ujawnia innej osobie.
UWAGA:
§ 5. Ściganie przestępstwa określonego w § 1-4 następuje na wniosek pokrzywdzonego.”
Podsumowując - z art. 267 k.k. wynika, że nagrywanie osób trzecich bez ich wiedzy i zgody przy równoczesnym nieuczestniczeniu w rozmowie przez nagrywającego jest bezprawne. Za przekroczenie przepisu przewidziana jest kara grzywny, ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2. Istotne jest również, że ściganie omawianego przestępstwa następuje na wniosek pokrzywdzonego.

2. CZY NAGRYWANIE WYPOWIEDZI INNYCH OSÓB PODCZAS ROZMOWY, W KTÓREJ UCZESTNICZY OSOBA NAGRYWAJĄCA JEST DOPUSZCZALNE W ŚWIETLE PRZEPISÓW PRAWA KARNEGO?

W nagrywaniu rozmów, w których uczestniczymy również ma zastosowanie art. 267 k.k. Interpretacja jest następująca: jeżeli osoba, która rejestruje rozmowę w sposób jawny lub niejawny jest jej uczestnikiem, to tym samym rejestruje treści dla niej przeznaczone, a więc nie popełnia przestępstwa i nie podlega sankcjom zawartym w omawianym artykule.

3. NAGRYWANIE WYPOWIEDZI INNYCH OSÓB W ŚWIETLE PRZEPISÓW PRAWA CYWILNEGO

Jeżeli nie przekraczamy przepisów prawa karnego i tym samym nie podlegamy odpowiedzialności karnej, to nie wyklucza to ewentualnej odpowiedzialności cywilnej. Art. 23. k.c. podaje katalog dóbr osobistych będących pod ochroną prawa: „Dobra osobiste człowieka, jak w szczególności zdrowie, wolność, cześć, swoboda sumienia, nazwisko lub pseudonim, wizerunek, tajemnica korespondencji, nietykalność mieszkania, twórczość naukowa, artystyczna, wynalazcza i racjonalizatorska, pozostają pod ochroną prawa cywilnego niezależnie od ochrony przewidzianej w innych przepisach”. Katalog dóbr osobistych pod ochroną jest otwarty i możliwe jest konstruowanie dóbr innych niż wskazane w cytowanym przepisie, a więc również dobra takiego, jak tajemnica rozmowy.
W toku ewentualnego procesu cywilnego wytoczonego przez osobę nagrywaną, Sąd rozpatruje indywidualnie każdy z przypadków prawdopodobnego naruszenia dóbr osobistych. Za każdym razem będzie brany pod uwagę cel, w jakim nagrywano. Zatem nagranie może być uznane za dopuszczalne, gdy istnieje ku temu racjonalny powód związany z ochroną interesów nagrywającego, np. jeśli nagrywanie miało na celu udowodnienie zatajonego przez drugą stronę stanu faktycznego, to Sąd może nie zakwalifikować nagrywania jako naruszenia dobra osobistego.

4. CZY MOŻNA WYKORZYSTAĆ NAGRANIE W SĄDZIE W PROCESIE KARNYM?

Art. 393 § 3 k.p.k. stwierdza, iż: „Mogą być odczytywane na rozprawie wszelkie dokumenty prywatne, powstałe poza postępowaniem karnym, w szczególności oświadczenia, publikacje, listy oraz notatki”. Dopuszczalne jest więc posługiwanie się w postępowaniu karnym dowodem w postaci nagrania audio lub video.
Dodatkowo art. 168a. zakłada, że: „Dowodu nie można uznać za niedopuszczalny wyłącznie na tej podstawie, że został uzyskany z naruszeniem przepisów postępowania lub za pomocą czynu zabronionego, o którym mowa w art. 1 warunki odpowiedzialności karnej § 1 Kodeksu karnego, chyba że dowód został uzyskany w związku z pełnieniem przez funkcjonariusza publicznego obowiązków służbowych, w wyniku: zabójstwa, umyślnego spowodowania uszczerbku na zdrowiu lub pozbawienia wolności.”
Powyższy artykuł dopuszcza możliwość wykorzystania w procesie dowodów uzyskanych w wyniku czynu zabronionego. Sąd jednakże nie musi takiego dowodu uwzględnić, a jedynie ma możliwość do swobodnej decyzji w tej sprawie.

5. CZY MOŻNA WYKORZYSTAĆ NAGRANIE W SĄDZIE W PROCESIE CYWILNYM?

Przepisy prawa cywilnego nie stawiają żadnych przeszkód dla dopuszczenia dowodów będących nagraniami, o czym świadczą następujące przepisy Kodeksu postępowania cywilnego:
- Art. 227 k.p.c.: „Przedmiotem dowodu są fakty mające dla rozstrzygnięcia sprawy istotne znaczenie.”
- Art. 308 § 1 k.p.c.: „Dowody z innych dokumentów niż wymienione w art. 243 stosowanie przepisów oddziału, w szczególności zawierających zapis obrazu, dźwięku albo obrazu i dźwięku, sąd przeprowadza, stosując odpowiednio przepisy o dowodzie z oględzin oraz o dowodzie z dokumentów.”
Należy zaznaczyć, iż kodeks stosuje tu otwarty katalog środków dowodowych, toteż można posługiwać się również środkami dowodowymi niewymienionymi wprost w art. 309 k.p.c. Zatem Sąd może dopuścić dowód z zakresu fonoskopii, to jest dowód z zapisu video, audio i przyrządów utrwalających obrazy lub dźwięki (np. dyktafon, komórka, kamera, karta pamięci telefon, itp.).
Przedstawienie dowodu z nagrania, uzyskanego w wyniku czynu zabronionego (tzw. „owocu zatrutego drzewa”, tj. nagrania osoby bez jej zgody, stanowi nieuprawnioną ingerencję w dobra osobiste tj. prawo do prywatności) ma swoich przeciwników, twierdzących że pozyskiwanie i wykorzystywanie materiału dowodowego nie powinno odbywać się z naruszeniem zasad prawa. Jednakże, to Sąd dokonuje oceny całokształtu dowodów oraz ich wiarygodności. Sąd może uznać, że nagrywanie było działaniem podjętym w obronie uzasadnionego interesu społecznego lub prywatnego, a tym samym okolicznością wyłączającą bezprawność działania, i wydać wyrok przy uwzględnieniu takiego dowodu.

PODSUMOWANIE

Wykorzystywanie nagrań w toczących się procesach jest dopuszczalne zarówno w świetle przepisów procedury karnej, gdzie osoba nagrywająca bierze udział w rozmowie, jak i cywilnej. Nagrywanie osób trzecich może jednak, w określonych okolicznościach, wiązać się z odpowiedzialnością karną lub cywilną. Przepisy prawa karnego normują dopuszczalność nagrywania jednoznacznie, zaś prawo cywilne ocenę konkretnego przypadku w znacznej mierze pozostawia w gestii Sądu. W kwestii dowodów zgromadzonych w wyniku przestępstwa, przepisy uprawniają Sąd do oceny możliwości dopuszczenia (lub nie) poszczególnych dowodów. Z całą pewnością Sąd zawsze będzie brał pod uwagę racjonalny cel związany z ochroną interesów osób nagrywających.

BIBLIOGRAFIA:
Akty prawne:

• Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93 z późn. zm.).
• Ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. 1964 Nr 43, poz. 296 z późn. zm.).
• Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks postępowania karnego (Dz. U. 1997 Nr 89, poz. 555 z późn. zm.).
• Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny (Dz. U. 1997 Nr 88, poz. 553 z późn. zm.).

Literatura:

1. Możdżyń O., Czy można nagrywać rozmowy bez zgody rozmówcy, 2015,
       • http://maszprawo.org.pl/2015/02/czy-mozna-nagrywac-rozmowy-bez-zgody-rozmowcy/
         [dostęp: 02.09.2017].
2. Jakuć A., Wykorzystanie dowodów z nagrań rozmów w sprawie sądowej rozwodowej, 2014,
       • http://prawoexpert.pl/wykorzystanie-dowodow-z-nagran-podsluchanych-rozmow-w-sprawie-sadowej-rozwodowej/
         [dostęp: 02.09.2017].